GRAND YÜKSEL OTEL | BİTLİS-Güroymak

Bitlis Genel Bilgiler

Yüzölçümü: 6.707 km²

Nüfus: 388.678 (2000)

İl Trafik No: 13

Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan Bitlis'i, güneyden Siirt, batıdan Muş, kuzeyden Ağrı illeri ve doğudan Van Gölü çevreler.

Bitlis, Kaleleri ve Türk İslam eserleriyle önemli bir ildir.

İLÇELER:

Adilcevaz, Ahlat, Güroymak, Hizan, Mutki ve Tatvan' dır.

Adilcevaz: Adilcevaz’ın tarihi mağara devrine kadar dayanır.
Adilcevaz’ın eski isminin ne olduğu her ne kadar tarihçe belli değilisede bu beldeye Zatülcevaz – Elciğaz, Elceviz ismlerinin verildiğine şahit oluyoruz.Adilcevaz ismi ancak Karakoyunluların buraları işgalinden sonra ortaya çıkmaktadır. Tarihi yönden oldukça zengin değerlere sahip olan ilçe M.Ö.2000 yılına Urartuların yerleşim merkezi olmuştur.İlçenin kuzeyinde Urartulara ait KEF kalesi Adilcevaz’da medeniyetin ve uygarlığıın bundan tam 2786 yıl önce başladığını gösterir.

1071 yılında Türk İslam Kumandanı Alparslan komutasındaki büyük Selçuklu İmparatorluğu ordusu,Roma İmparatorluğunun ordularını Malazgirt Meydan Muharebesinde bozguna uğratması ile Anadolu kapıları bir daha kapanmamak üzere Türk milletine açılmış, 1914 yılına kadar Osmanlıların hakimiyetinde kalan Adilcevaz bu tarihte sömürgeci Rus’ların işgaline uğramış,Bunun sonucunda ilçe halkı Anadolunun muhtelif yerlerine göç etmişlerdir.1918 tarihinde yapılan Gümrü antlaşması ile bu topraklar üzerinde tekrar Türk hakimiyeti kurulmuş,halk tekrar Adilcevaz’a geri dönmüştür. İl Merkezine 85 km. mesafededir.

Ahlat: İl merkezine 60 km. mesafede, Van Gölü kıyılarında kurulu bulunan Ahlat ilçesinin tarihi çok eskiye dayanmaktadır. Ahlat'ta çoğu 13. yüzyıldan kalma 14 kümbet, 2 kale, Selçuklu döneminden kalma 5 tarihi; mezarlık, Osmanlı döneminden kalma 1 tarihi mezarlık, Yuvadamı köyünün kuzeyinde M.Ö. 2000 ile M.Ö.1200 yılları arasında kalan döneme ait 4 ayrı mezarlık, Osmanlı döneminden kalma 2 cami, 1 hamam bulunmaktadır. İlçedeki Emirlik Bayındır Kümbeti mutlaka gezilmeli ve görülmelidir. İlçenin en önde gelen tarihi varlığı yaklaşık 200 dönümlük bir alanda kurulu bulunan tarihi "Selçuklu Mezarlığı"dır. Mezarlıkta her biri anıtsal yapı özelliğine sahip Şahideli-Şahidesiz sanduka mezarların dışında, Orta Asya Türk Mezar tipleri olan oda tarzı yeraltı mezarları da görülür. Diğer önemli tarihi eserler içerisinde yer alan Kümbetler, İslami etki ile birlikte gelişmiş olan, yer altı mezar odası üzerine küçük bir mescit eklenen dönemin bey ve yöneticilerine ait anıtsal mezarlardır.

Ahlat aynı zamanda Van Gölü çevresinin en güzel sahillerine sahiptir. Kıyı turizmi ve su sporları açısından gelişmeye müsait ilçe sahillerinde 4 ay yüzme imkanı vardı. Ayrıca ilçenin kuzeyinde kalan Sütay yaylası, yayla turizminin canlanması açısından elverişlidir. El sanatları, ürünlerinden olan "Ahlat bastonu", tüm ülkemize ün salmıştır.

Güroymak: İlçenin kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Önceleri Norşin adı verilen bir yerleşim merkezi bulunduğu, bilahare büyüyerek Güroymak İlçesine dönüştüğü bilinmektedir. Norşin yerleşim birimine hayli uzakta yer alan Kümbet ve Selçuklu Mezarlığından daha önce ovada 11. yüzyılda bir yerleşim olduğu anlaşılmaktadır. Aşağıkolbaşı, Kuştaşı ve Budaklı Köylerinde Selçuklu Mezarlıklarına rastlanılmaktadır.

Bölgenin genel tarihinden anlaşılan İlçenin bulunduğu toprakların Hititler, Urartular, Persler, Mekedonya Krallığı, Selefke Krıllığı, Nesati Devleti, Roma İmparatorluğu, Mervaniler, Dilmaçoğlu Beyliği, Sökmeniler Beyliği, Şerefhanlar, Osmanlılar ve Rusları ve tekrar Osmanlıların elinde kaldığıdır. Güroymak İlçesi 04.07.1987 gün ve tarih 19507 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 19.06.1987 gün ve 3329 sayılı kanunla resmiyet ve İlçe Kaymakamının 14.10.1988 tarihinde göreve başlamasıyla İlçe olmuştur. Güroymak yeni ve gelişmekte olan bir İlçedir.
İl Merkezine 30 km. mesafededir.

Hizan: Bölgede ilk yerleşmeler M.Ö. 1000’li yıllarda Urartular ile başlamıştır. Daha sonra Pers, Roma, Bizans ve Arap devletlerinin egemenliğinde kalmış; 11. yüzyılda Selçukluların, 16. yüzyıl başlarında da Osmanlıların sınırlarına dahil olmuştur.

Hizan 1936 yılında İlçe yapılarak Bitlis İline bağlanmıştır. İlçe Bitlis ilinin ve Van Gölü’nün güneyinde sarp bir bölgede yer almaktadır. Topraklarının %90’ı dağlık olup, küçük dereler dışında önemli akarsuyu yoktur. Tipik karasal iklim hakim olan ilçede yaz mevsiminde ortalama en yüksek ısı 25, kış mevsiminde ortalama en düşük ısı -15 derece civarındadır. Bitlis merkez ilçe ve diğer ilçelere göre orman varlığı fazla olmakla birlikte, ülke genelindeki ormanlık alanlara göre orman varlığı azdır.
İl Merkezine 60 km. mesafededir.

Mutki: Mutki, doğusunda Bitlis İli, güneyinde Baykan, batısında Sason ve Muş İli ile, kuzeyinde Güroymak İlçesi ile çevrili 1.06 m2 üzerine kurulmuş Bitlis İline bağlı 20 km uzaklıkta bir ilçedir. Mutki İlçesi tarih çağları boyunca Asurların, Perslerin, İskender Roma ve Bizans İmparatorluklarının hâkimiyetinde bulunmuş, Halife Hz. Ömer zamanında Müslüman Araplar tarafından fethedilmiştir.

Bundan sonra birkaç defa Müslümanlar ile Bizanslar arasında el değiştiren bu topraklar 1071 Malazgirt Zaferi’nden sonra Anadolu’ya başlayan büyük Türk gücünün ilk durak yerinden biri ve Akkoyunlu gibi çeşitli Türk beyliklerinin idaresi altında kalan bölge 1514 Çaldıran zaferinden sonra Osmanlı Devletinin topraklarına katılmış, Birinci Savaşı sırasında Ermeni ve Ruslar tarafından işgal edilen bölge, 6 Nisan 1916 yılında işgalden kurtarılmıştır.

Mutki İlçesi Bitlis İlinin 1935 yılında çıkan bir kanunla İl olması ve 4 Ocak 1936 yılında teşkilatlanması ile birlikte 1938 yılında Miritağ köyünde yapımına başlanan Hükümet Konağının tamamlanması ile 1941 yılından bugüne kadar “Mutki” İlçe adı ile anılmaktadır.

Tatvan: İl Merkezine 27 km. uzaklıktadır.İlçe'de kara ve demiryolları ile ulaşım söz konusu olduğu gibi Van Gölü üzerinden feribotla ulaşmak da mümkündür. İlçenin Van Gölü kıyısında kurulu olduğu yer aynı zamanda doğal bir liman olma özelliğine de sahiptir.

Bitlis Tarihi ve Coğrafyası

BİTLİS´İN TARİHİ

Tarihçiler Bitlis tarihini değişik zamanlardan başlatmaktadırlar. 5000 yıllık, 7000 yıllık tarih gibi. Gerçekte Bitlis tarihi Neolotik Çağ dediğimiz Yenitaş dönemine kadar uzanmaktadır. Neolitik Çağ, Yenitaş veya Cilalı Taş Devri denilen bu dönem, Ortataş Devri ile Tunç Devri arasındaki arkeolojik dönemdir. Bu dönem M.Ö. 3000 yıllarıyla 9000 yılları arasını kapsamaktadır.
Bitlis ve yöresinin yazılı tarih öncesi oldukça karanlıktır. En önemli nedenleri yüzeydeki buluntuların az olması ve bugüne kadar gerçekçi bir arkeolojik çalışma yapılmamasıdır.
Bitlis ili sınırları içerisinde bulunan Süphan ve Nemrut dağlarındaki obsidyen (doğal cam yatakları), doğrudan olmasa bile dolaylı olarak bu yöre tarihinin Neolitik dönemine kadar çıktığını göstermektedir. Obsidyen yataklarından elde edilen doğal camın yontucu, kesici, kazıyıcı olarak çevredeki yerleşim yerlerinde kullanıldığı anlaşılmaktadır.
Yine yapılan çalışmalar sonucunda o döneme ait ticaret yolu Van Gölünün doğusundan güneye (bugün ki Van ili sınırları içerisinde bulunan Kalkolitik – Maden Dönemi – yerleşme alanı olan Tilkitepe), batıda ise Diyarbakır il sınırlarına (Ergani yakınındaki çanak-çömleksiz bir Neolitik yerleşme yeri olan Çayönü) dek uzanmaktadır.1 Bitlis ilinin Van ve Diyarbakır arasında yerleşmiş olması, Van’dan Diyarbakır’a yapılacak ticaretin o dönemlerde ancak Bitlis üzerinden yapılacağı dikkate alındığında, Bitlis’in Neolitik dönemden beri yerleşme yeri olduğu bir gerçektir.
Neolitik Çağ, M.Ö. 3000 yıllarında sona ermiştir. Bu tarihi baz aldığımızda Bitlis’in 5000 yıllık bir tarihe ve geçmişe sahip olduğunu görmekteyiz. Büyük bir ihtimalle Bitlis’in tarihi bundan daha da eskidir. Güneybatı Asya ülkelerindeki Neolitik Çağ M.Ö. 9000-5000, Avrupa ülkelerindeki Neolitik Çağ M.Ö. 6500, Tuna kıyılarında M.Ö. 5500 olduğuna göre Bitlis’in tarihinin 5000 yıldan fazla olması, 5000 - 7000 yıllık olması çok kuvvetle muhtemeldir.

Bitlis İsminin Kaynağı
Bitlis’in günümüzde kullanılan isminin nereden kaynaklandığı kesinlikle bilinmemektedir. Bitlis tarih boyunca değişik isimlerle anılmıştır. Asurlular Bit-Liz, Persler ve Yunanlılar Bad-Lis veya Bad-Lais, Bizanslılar Bal-Lais-on, Babaleison veya Baleş, Araplar Bad-Lis, Ermeniler Pageş veya Pagişi olarak kullanmışlardır. Asur dilinde Bit kelimesi yurt, Bet kelimesi kale manasında kullanılmış, Bit-Liz demek Liz’in Yurdu, Bet-Lis demek ise Liz’in Kalesi manasına gelmektir.

COĞRAFİ YAPI VE İKLİM

Bitlis İlinin genel olarak yüzölçümü 6.706 km2 dir. Bu rakama Bitili İli sınırları içerisinde kalan Van Gölünün 1.876 km2 lik kısmında dahil edildiği takdirde toplam olarak İlin yüzölçümü 8.582 km2 olmaktadır.
Bu duruma göre Bitlis İli 410 33’ – 430 11’ Doğu Boylamları 370 54’- 380 58’ Kuzey Enlemleri arasında yer almaktadır. İlin en doğu hudut noktasından en batı hudut noktasına kadar 144, en kuzey noktasından en güney noktasına 120 km’dir.
Bitlis,Doğu Anadolu Bölgesinin Yukarı Fırat ve Yukarı Murat bölümlerinin sınırı üzerinde bulunan bir ilimizdir.

Bitlis İlinin İklimi
Deniz seviyesinden 1545 metre yükseklikte bulunan İlimize kış erken gelir, geç gider.Kışın çok kar yağar kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları ise kısa sürer sıcak ve kurak geçer.Karasal iklim özelliğini gösterir.Yıllık sıcaklık ortalaması 9.7 C dir.En sıcak ay Temmuz en soğuk ay ise Ocak’tır. Meteorolojik verilere göre İldeki yıllık sıcaklık farkı 15.5 C0 civarındadır.Van Gölü çevresinde bulunan Adilcevaz,Ahlat ve Tatvan ilçelerinde kış daha yumuşak geçer.Bitlis ili yurdumuzun en çok kar yağışı alan bölgesidir.

Bitlis İli dağlık bir sahayı kapladığı için ova yok denecek kadar azdır.Ahlat Ovasıyla, bir düzlük gibi Bitlis’in Kuzeydoğusundan Van Gölüne doğru uzayan , Rahva Ovasından başka büyük düzlüklere rastlanmaz.

Adilcevaz ve Ahlat Ovası,bölgenin en bereketli ovasıdır. Van Gölü sahili boyunca uzanmıştır. Ova meyveliktir ve suları boldur.

Bitlis Eğitim ve Kültür

GELENEK ve iNANIŞLAR

I. Doğum Gelenekleri
Bitlis´te hamile kadına "aylı kadın" denilir. Hamileliğin ilk dönemleri aile: fertlerinden gizlenir. Ancak fiziki değişiklikle hamilelikten hane halkının haberinin 1 olmasından sonra gelin annesine, oğlan anne: ve babasına ilk müjdeyi verenler para ve hediyelerle ödüllendirilirler.

II. Sünnet Gelenekleri
Hayatın dönüm noktalarından biri de sünnet olayıdır. Sünnetin genelde yürümeye başladıktan sonra yapılması uygun görülür. Sünnet önceleri yaz aylarında Siirt ilinden Bitlis´e gelen gezgin sünnetçiler tarafından yapılırken günümüzde hastanelerde doktorlarca yapılan sünnetler artmıştır.

III. Evlenme Gelenekleri
Evlenme olayı şehirde ayrı, köylerde ayrı şekilde yapılmaktadır. Köylerde çocuk denilecek yaşta evlenme olayı olur. Fakat şehir hayatında ise genellikle askerlikten sonra yapılır. Kız isteme, son zamanlara kadar görücü usuldeydi. Bu halen köylerde devam etmektedir. Görücü usulde evlenmede, kız genellikle hamamda beğenilir. Erkeğin annesi ve kız kardeşi tarafından beğenilen kız, erkeğin babasına ve evlenecek kişiye bildirilir.

DÜĞÜNLER
Evlenme çağına gelmiş olan erkek gencin babası durumuna uygun gördüğü kızı hanımı vasıtasıyla oğluna bildirir. Oğlan bu vesileyle kızı görmeye gider,kendisine eş olacak kızı beğenirse annesine söyler.

IV. Ölümle İlgili Adet ve İnanışlar
İnsanlar doğar ve ölür. Bu tabiatın insan hayatının kaçınılmaz bir gerçeğidir. Ancak hayat bundan ibaret değildir. İnsanı insan yapan hayat boyunca toplumsal bir takım olayları acısıyla, tatlısıyla, heyecanıyla, telaşıyla paylaşmayı gerektirir. Elbette belli kurallar çerçevesinde gerçekleşen ve herkesin yerine getirmek zorunda olduğu görevleri vardır. Yüzyıllar boyunca şekillenerek atalarımızdan günümüze gelen töre, ört, adet, gelenek ve göreneklerimiz yöreden yöreye farklılık göstermektedir. Bitlis´te bu acılı günler de komşu ve akrabalar arasında birlik beraberlik ve paylaşma duygusu içinde yardımlaşmanın en güzel örnekleriyle yaşanır.

Bitlis Turizm ve Ulaşım

DAĞCILIK ve KIŞ SPORLARI

Bitlis ilinin topografyası, dağcılık ve kış sporları için önemli bir potansiyel oluşturmaktadır.

SÜPHAN DAĞININ DAĞCILIK POTANSİYELİ
Ülkenin ikinci yüksek dağı olan Süphan Dağı dağcılık, tırmanma ve dağ yürüyüşleri için elverişli bir doğal yapıya sahiptir. Tipik bir volkanik kütle olan Süphan´ın kuzey eteklerinde kayalıklar, derin yarlar ve mağaraların bulunması, güney eteklerinde, balık avcılığına ve kampçılığa elverişli Aygır Gölünün, çevrede Kef Kalesi, Adilcevaz Kalesi gibi tarihi kalıntıların yer alması ve Van Gölünün kıyı olanakları da çekiciliğini artıran unsurlardır.

NEMRUT DAĞININ DAĞCILIK, KIŞ SPROLARI VE REKREASYON POTANSİYELİ

İlde, dağcılık ve kış sporları için önemli bir kaynak Nemrut Dağıdır. Yapısı itibariyle uzun dağ yürüyüşlerine uygun olan Nemrut Dağı, Krater gölü, sıcak su kaynaklan, buz mağarası ve Van Gölünün görülebileceği manzara olanakları gibi ilginç özellikleri nedeniyle rekreatif değeri yüksek olan bir doğal değer niteliğindedir.

İklim koşullan nedeniyle, yılın 4-5 ayı dağ ve dağ etekleri karlarla örtülüdür. Kar kalınlığının yüksek olduğu Nemrut Dağında karın yerde kalma süresi Aralık-Nisan aylanı kapsamaktadır. Dağın yamaçları eğim ve yönlenme açısından kış sporlan ve kayak açısından uygundur. Nemrut Dağının potansiyelinin kullanımı için çalışmalar başlatılmıştır. Nemrut Kalderası (Krater gölü ve çevresini kapsayan havza) 1. derece doğal sit alam olarak koruma altına alınmıştır. Güneydoğuya bakan yamaçları kış sporlan merkezi olarak belirlenmiş ve bu bölge Ahlat Turizm Merkezi kapsamına alınmıştır.

Nemrut Dağında "Kış Sporları ve Kayak Merkezi" yapılabilmesi için 2000 yılında fizibilite raporu hazırlanmış olup, plan ve proje çalışmaları sürdürülmektedir.

BİTLİS KAYAK MERKEZİ

Bitlis kayak merkezi kentin kuzey batısında yer almaktadır. Bitlis kayak pisti halen kullanılmaktadır. Pist kuzeydoğu yönüne bakmaktadır. Eğim ve güneşlenme açısından kayak sporuna uygundur. Ancak pist boyunun kısa olması (600-700 m.) ve pist sonunda yerleşme alanlarının bulunması açılarından dezavantajları vardır.

SAPGÖR (DİDEBAN) KAYAK PİSTİ

Bitlis kentinin kuzey doğusunda yer alan Sapgör kayak pisti, uzunluğu (800-900 m.) eğimi ve yönlenmesi açılarından olumlu değerlere sahip kayak merkezi potansiyeline sahiptir. Tesis olmamasına rağmen profesyonel kayakçılar tarafından geçmişte kullanılmıştır. 1993 yılında Turizm Merkezi ilan edilmiştir. Ancak planlama ve yatırım için bir girişimde bulunulmamıştır. Çevre yolu geçişi nedeniyle pistin olumsuz etkilenmesi söz konusudur.

RAHVA KAYAK MERKEZİ

Rahva düzlüğünü güneyden çevreleyen dağ sırasının kuzeye bakan yamaçları eğim ve yönlendirme açısından uygun olmasına rağmen, bölgenin çok sisli ve sürekli kar yağışı alması açılarından dezavantajları bulunmaktadır.

ULAŞIM

Bitlis, Van Gölü havzasını Güneydoğu Anadolu´ya bağlayan yollar üstündedir. Orta ve Güneydoğu Anadolu´dan geçen yollar, Bitlis´te kesişerek doğuya devam etmektedir. Bitlis üç ulaşım türünün (karayolu, demiryolu ve su yolları) aktarma noktasıdır. Bitlis ilinde, Tatvan ulaşım sisteminin kesişme noktasıdır. Bitlis İl sınırları içinde 278 km´si il yolu olmak üzere 521 km karayolu bulunmaktadır.

İskenderun Körfezi ile Doğu, Güneydoğu ve İç Anadolu´yu birbirine ve İran´a bağlayan İpekyolu ve Demiryolu güzergahında bulunan Bitlis "Geçiş Noktası" konumundadır. Stratejik açıdan oldukça önemli yollara sahip bulunan Bitlis İl sınırları içinde 278 km´si devlet yolu 265 km´si İl yolu olmak üzere toplam 543 km bulunmaktadır. İl yollarının 149 km´si asfalt, 26km´si stabilize, 90 km´si ise ham yoldur. Orta Anadolu´ya (Elazığ-Bingöl-Muş üstünden) Van´a bağlayan karayolu Tatvan´da İkiye ayrılır. Van Gölü güneyinden Van´a, kuzeyinden Erciş, Ağrı ve Van´a ulaşır. Güney-doğu Anadolu´yu (Gaziantep-Diyarbakır üstünden) Van´a bağlayan karayolu da Bitlis-Tatvan arasında Elazığ-Muş üzerinden gelen yol ile birleşir. İldeki diğer karayolları yerel nitelikte olup, ilçe ve bucak merkezlerini kentlere bağlamaktadır.

Bitlis´te, Devlet karayollarının uzunluğu 278 km´dir. Bitliste Devlet ve il yolları genellikle yılın her mevsiminde ulaşıma açık durumdadır. Batıyı doğuya bağlayan uluslararası nitelikteki demiryollarından birisi de Bitlis ilinden geçmektedir. İstanbul-Ankara-Sivas-Malatya-Elazığ yolu ile Tatvan´a ulaşan demiryolu, Tatvan İskelesinde biter. Buradan Feribotlarla Van´a aktarılır ve Kapıköyden İran´a (Tebriz ve Tahran´a) ulaşmaktadır. Bitlis İlinde havaalanı yapılması ile ilgili çalışmalarda da başlatılmıştır.

Bitlis'te Ne Yenir, Nereler Gezilir ?

Ne Yenir?
Bitlis Büryan Kebabı yörenin ünlü yemeğidir. Oğlak etinden yapılan bu yemek Haziran-Temmuz-Ağustos ayları arasında yenilebilir. Uykusundan fedakarlık yapabilenler yine bu aylar arasında sabah saat 05:00'te "avşor" adı verilen yemekten tadabilirler.

BU LEZZETLERİ TADMAK İÇİN;

Büryanci Azmi Usta
Mermut Büryan Salonu
Büryanci Muhyettin Usta'nın lokantalarını ziyaret edebilirsiniz.

Ne Alınır?
Bitlis hediyelik eşyalar bakımından da ziyaretçilerine oldukça zengin seçenekler sunar. İlçelerde halen yapılmakta olan kök boyalı rengarenk kilimler, el emeği göz nuru halılar, toprak çanak-çömlekler, Ahlat İlçemizde yapılan her biri sanat eseri olan bastonlar satın alınabilir. Ayrıca Hizan fındığı, Adilcevaz cevizi , Mutki kara kovan balı ve küp peyniri hediyelik gıda ürünlerimiz arasında en önde gelenleridir.

Nereler Gezilir?
KALELER
1- Bitlis Kalesi
2- Tarihi Mıcatlık Mezarlığı
3- Adilcevaz Sahil Kalesi
4- Adilcevaz Kef Kalesi
5- Ahlat Asil Kalesi
6- Eski Kale
7- Tarihi Ahlat Mezarlıkları
    a-) Harabeşi Kabristan
    b-) Taht-ı Süleyman Mezarlığı
    c-) Kırklar Mezarlığı
    d-) Meydan Kabristanı (Selçuklu Mezarlığı)
    e-) Merkez Kabristanı (Erkizan Mezarlığı)
    f-) Kale Mezarlığı
8- Harabe Şehri
9- Tatvan Kalesi
10- Zeydan Kalesi
11- Kelhok Kalesi
12- Deri Ezdinam
13- Dölek Kalesi
14- Tağ Kalesi
15- Kelha Sinbani Kalesi
16- Aşağı Kolbaşı Mezarlığı
17- Yukarı Kolbaşı Mezarlığı
18- Güroymak Selçuklu Mezarlığı
19- Köprüler

CAMİLER
Bitlis Merkez
1- Ulu Camii
2- Kızıl Camii (Kızıl Mescid Camii)
3- Alemdar Camii
4- Dört Sandık Camii
5- Seyyid İbrahim Mescidi
6- Aynel Barut (Ayn El Barit-Soğuk Pınar) Camii
7- Şerefiye Camii ve Külliyesi
8- Hacı Begiye Mescidi
9- Meni Dede Mescidi
10- Şeyh Hasan Camii
11- Gökmeydan Camii
12- Kureyşi Camii
13- Sultaniye Camii
14- Taş Camii
15- Kale Altı Camii
16- Hatuniye Camii
17- Kadiri Camii
18- Seyyid Nefise Mescidi
19- Şeyh İshak-i Daki (Hatlani) Mescidi
20- Gazi Bey Camii
21- Zeydan Camii
22- Kalo Camii
23- Hamtus Camii
24- Nuhiye Camii

Adilcevaz İlçesi
1- Tuğrul Bey (Zal Paşa) Camii
2- Ulu Camii

Ahlat İlçesi
1- Emir Bayındır Cami
2- İskender Paşa Camii
3- Kadı Mahmut Camii

Hizan İlçesi
1- Hizan Camii

TÜRBELER
Bitlis Merkez
1- Şehitlik
2- Feyzullah Ensari (Alemdar Baba) Türbesi
3- Veli Şemsettin Türbesi
4- Seyyid İbrahim (Şeyh Hacı İbrahim) Türbesi
5- Ziyaeddin Han Türbesi
6- Şeyh Tahiri Gürgi Türbesi
7- II. Şeref Han Türbesi
8- Üç Bacılar Türbesi
9- Saidiye Türbesi
10- Nuhiye Türbesi
11- Memi Dede (Şeyh Hasan Kınay-ı) Türbesi
12- Şeyh Mahmud-i Üryani (Çıplak Baba) Türbesi
13- Şeyh Garip (Şeyh Mahmmud-i Mirza Kani) Türbesi
14- Hacı Hasan Şirvani Hoca Türbesi
15- Şeyh Mehmed-i Küfrevi Türbesi
16- Şeyh Abdullah-i Bedehşani Türbesi
17- Şems-i Bitlisi (Hacı Mahmut Hoca) Türbesi
18- Şeyh Abdullah-i Kadiri Türbesi
19- Şeyh Tahir-i Şami Türbesi
20- Şeyh Hasan-i Hizani Türbesi
21- Hacı Yusuf Türbesi
22- Şeyh İsa (Şeyh-İz) Türbesi
23- Sultan Abdurrahman-i Kureyşi Türbesi
24- Şeyh İshak-i Hatlani (Daki ) Türbesi
25- Seyyid Nefise Türbesi
26- Kara Baba Türbesi

Adilcevaz İlçesi
Kırkkardeşler Türbesi

Ahlat İlçesi
1- Şeyh Necmeddin Kümbeti
2- Usta - Şagirt (Ulu) Kümbeti
3- Çifte Kümbet
    a-) Hüseyin Timur - Esen Tekin Kümbeti
    b-) Bugata Aka - Şirin Hatun Kümbeti
4- Hasan Padişah Kümbeti
5- Alimoğlu Hurşit Kümbeti
6- Mirza Muhammed Bey Kümbeti
7- Yarım Kümbet
8- Anonim Kümbet - I
9- Erzen Hatun Kümbeti
10- Keşiş Kümbeti
11- Emir Ali Kümbeti
12- Bayındır Kümbeti
13- Anonim Kümbeti - II
14- Dede Maksut Türbesi
15- Abdurrahman Gazi Türbesi

Güroymak İlçesi
1- Selçuklu Kümbeti
2- Şeyh Abdurrahman-i Taği ve Şeyh
3- Muhammed Diyauddin Türbesi

Hizan İlçesi

Tatvan İlçesi
Şeyh Abdulvahap ( Kotum Baba ) Türbesi

MEDRESELER
1-İhlasiye Medresesi
2-Hatibiye Medresesi
3-Şerefiye Medresesi
4-Nuhiye Medresesi
5-Yusufiye Medresesi
6-İdrisiye Medresesi
7-Kadiriye Medresesi
8-Hacı Begiye Medresesi
9-Ahlakiye Medresesi
10-Şükriye Medresesi
11-Haliliye Medresesi
12-Gazi Bey Medresesi

HANLAR,KERVANSARAYLAR ve HAMAMLAR
Hanlar
1-Hazo Hanı (Hatuniye)
2-Şerefiye (Tüccarlar) Hanı
3-Arasa Hanı
4-Yusufiye Hanı
5-Şeyh Garip Hanı
6-Baş Han
7-Karahan
8-Mütavlar Hanı
9-Duhan
10-Harabe Han
11-Küfündür Hanı
12-Anonim Han
13-Zal Paşa Hanı (Ahlat )
14-Koğoz Zal Paşa Hanı ( Adilcevaz)
15-Gökay Köyü Hanı (Hizan)

Kervansaraylar
1-Hüsrev Paşa Kervansarayı
2-El Aman Kervansarayı

Hamamlar
1- Han Hamamı
2- Paşa Hamamı
3- Han Sarayı
4- Saray Hamamı